08 June 2022

Arthur van Zanten, internist-intensivist bij Ziekenhuis Gelderse Vallei hield op 9 juni zijn inaugurele rede ‘Let food be thy medicine’ bij Wageningen University & Research (WUR). Van Zanten werd in 2020 al benoemd als buitengewoon hoogleraar Voeding en Metabole Stress, maar de IC-arts moest vanwege de covid-19-pandemie 2 jaar wachten op dit bijzondere moment. ‘Mijn hoogleraarschap richt zich op de rol van voeding en bewegen in het herstel na ernstig ziek zijn, bijvoorbeeld na een opname op de intensive care. Het onderzoek dat we doen moet leiden tot betere patiëntenzorg, daar draait het om.’

Van Zanten: ‘Als intensivist zie ik veel patiënten met het Post Intensive Care Syndroom (PICS), waarbij mensen soms nog jarenlang verschillende problemen ervaren na een IC-opname. Ze hebben bijvoorbeeld weinig weerstand, last van spierzwakte en cognitieve en psychosociale klachten. De vraag die ik met mijn promovendi probeer te ontrafelen is: “Waardoor herstellen sommige mensen snel van PICS en anderen niet?” Ik denk dat het antwoord ligt in de stofwisselingsprocessen, ofwel de metabole processen.’

Voeding als behandeling

Van Zanten weet inmiddels al dat de voedingsbehandeling afgestemd moet worden op de verschillende fasen van het ziek zijn. Hij legt uit: ‘In elke fase vragen metabole processen om gerichte voedingsbehandelingen. Denk bijvoorbeeld aan eiwitten en koolhydraten. Wanneer de behoefte daaraan in de acute fase anders is dan in de weken erna op de verpleegafdeling, kunnen we de voeding daarop aanpassen. We doen nu bijvoorbeeld een studie naar het effect van eiwitsupplementen op de spierfunctie in de herstelfase. Daarnaast zien we dat niet alleen de behoefte aan voedingsstoffen anders is per fase, maar ook de manier van voeden. Op de IC krijgt een patiënt bijvoorbeeld sondevoeding omdat hij niet zelfstandig kan eten, maar wanneer hij naar de verpleegafdeling gaat, kan hij dit vaak wel. Ook daar moeten we rekening mee houden.’

Focus op voeding in de zorg

‘Het belang van voeding in de behandeling is nog onderbelicht in de geneeskunde’, vindt Van Zanten. ‘Er wordt veel onderzoek gedaan naar voeding voor gezonde mensen, maar die adviezen zijn niet altijd geschikt voor mensen die ernstig ziek zijn. Daarom doen we binnen deze leerstoelgroep en Ziekenhuis Gelderse Vallei onderzoek naar voeding en ziekte. Het opdoen van dit soort wetenschappelijke kennis en de toepassing ervan in de zorg is niet alleen van meerwaarde voor de individuele patiënt, maar ook voor de gezondheidszorg en maatschappij’, stelt hij. ‘Wanneer ernstig zieke patiënten onvoldoende herstellen, hebben ze minder jaren met een goede kwaliteit van leven. Hierdoor kunnen ze minder goed meedoen in de maatschappij. Bovendien hebben ze vaak meer zorg nodig, wat zorgt voor hogere gezondheidszorgkosten. Nationaal en internationaal probeer ik daarom aandacht te vragen voor dit onderwerp.’

Vooroplopen

Arthur van Zanten past zijn kennis al jarenlang toe in Ziekenhuis Gelderse Vallei, het ziekenhuis voor voeding, bewegen en slaap. ‘We hebben de afgelopen 10 jaar al enorme stappen gezet. Er zijn tientallen onderzoeken gepubliceerd waarbij WUR met Ziekenhuis Gelderse Vallei heeft samengewerkt. Het voedingsconcept is helemaal veranderd om patiënten gezonder te laten eten en onze zorgprofessionals hebben veel meer kennis over voeding, bewegen en slaap gekregen.

We liepen de afgelopen jaren voorop en ik hoop dat we dat voortzetten en onze ambities verhogen om voeding net zo belangrijk te maken als een medicijn bij behandelingen. Mijn hoogleraarschap kan daaraan bijdragen, denk ik. Hiermee kan ik nog beter de verbinding maken tussen de klinische praktijk in het ziekenhuis en de wetenschappelijke kennis en onderzoeksmogelijkheden van Wageningen University & Research.’