Introductie
Het doel van preventie in de zorg is het voorkomen dat gezondheidsproblemen ontstaan of verergeren door tijdig in te grijpen. Op 28 maart publiceerde Huisarts & Wetenschap een nieuwe praktijkhandleiding leefstijlbegeleiding. Hierin wordt beschreven dat 87% van de huisartsen het signaleren en benoemen van leefstijlfactoren als hun taak ziet. Van hen wil 84% eerste adviezen geven en 76% motiveren tot gedragsverandering. Een kleine meerderheid (55%) zou zelf een behandeling starten, al dan niet in samenwerking met de POH, en 66% verwijst voor leefstijlbegeleiding. Leefstijlinterventie wordt gezien als aanvullend aanbod voor de huisartsenzorg.
Anno 2024 is er in de huisartsenzorg nog geen praktijkondersteuner die zich specifiek richt op leefstijl. In het sociaal domein worden GLI’s (gecombineerde leefstijlinterventies) aangeboden door leefstijlcoaches, vaak in groepsverband. In de huisartsenpraktijk bespreken huisartsen en praktijkondersteuners echter vrijwel elk consult het belang van een gezonde leefstijl. Het ontbreekt hen echter vaak aan tijd en/of expertise om hier dieper op in te gaan. Dit was de aanleiding om een pilot te starten met POH-leefstijl in huisartsenpraktijk Vondellaan in Veenendaal.
We hebben hierbij een POH GGZ met leefstijlexpertise ingezet en door middel van patiëntenenquêtes onderzocht of het drempelverlagend en effectief is voor patiënten om blijvende gedragsverandering in leefstijl te verbeteren en zo bij te dragen aan preventie in de zorg. Sinds halverwege 2022 werkt zij 4 uur per week in huisartsenpraktijk Vondellaan te Veenendaal. Zij ziet wekelijks zo’n 3 tot 4 patiënten. Voor een intake heeft zij een uur, voor een vervolgconsult 45 minuten. Patiënten worden doorverwezen door de huisarts of praktijkondersteuner en kunnen aan de balie van de assistente laagdrempelig een afspraak maken.
Werkwijze
De POH-leefstijl werkt door middel van motiverende gedragsverandering en meet het gewicht niet. Zij werkt vanuit het HIS (Huisarts Informatie Systeem) en noteert hier ook haar bevindingen zodat de betrokken zorgverleners hiervan op de hoogte blijven. Wekelijks is er een kort overlegmoment tussen huisarts en POH Leefstijl. De POH Leefstijl fungeert als een spin in het web met betrokken paradisciplines zoals diëtisten en fysiotherapeuten. De pilot POH-leefstijl wordt gefinancierd door Menzis vanuit ESV (Eerstelijns Samenwerkingsverband Veenendaal) met O&I (Ontwikkeling en Innovatie) gelden.
Conclusie
De eerste resultaten zijn positief en lijken te bevestigen dat persoonsgerichte individuele leefstijlcoaching door een praktijkondersteuner GGZ met leefstijlexpertise in de huisartsenpraktijk voor volwassen patiënten een effectieve en drempelverlagende manier is om gedragsverandering in leefstijl te stimuleren.
Discussie
Voorlopig kunnen we concluderen dat een individueel aanbod van leefstijlcoaching in de huisartsenpraktijk motiverend en drempelverlagend werkt voor patiënten. Deelnemers ervaren meer bewustwording, inzicht en reflectie over hun gedrag. Ze zijn meer gaan bewegen, meer ontspannen, anders gaan eten en drinken en beter gaan slapen. Wij hebben er bewust voor gekozen om niet het gewicht of BMI als belangrijkste uitkomstmaat te nemen, omdat dit van veel verschillende factoren kan afhangen en in korte tijd sterk kan fluctueren. Motiverende gedragsverandering lijkt op langere termijn effectiever en beter vol te houden dan alleen het bestrijden van obesitas.
Door te werken met een praktijkondersteuner-leefstijl denken wij dat de kwaliteit van de eerstelijnszorg verbetert. De praktijkondersteuner is breed opgeleid en heeft specifieke kennis opgedaan rondom leefstijl en bijbehorende ziektebeelden. Doordat er wordt gewerkt vanuit en in het HIS, wordt de samenwerking tussen POH-leefstijl, huisarts en praktijkondersteuners-somatiek versterkt, waar de patiënt van profiteert. Vanwege het beroepsgeheim mag een leefstijlcoach niet werken vanuit het HIS, wat de communicatie tussen GLI en zorgverleners bemoeilijkt. De meerderheid van de ondervraagde deelnemers vindt de korte lijnen tussen POH-leefstijl en huisarts/POH prettig.
Het unieke aan deze pilot is dat de POH-leefstijl naast leefstijlcoach ook werkzaam is als POH GGZ. Vooral als het gaat over motiverende gedragsverandering in combinatie met psychologische begeleiding, denken wij dat deze combinatie zeer sterk is. Wij zouden de NVvPO (Nederlandse Vereniging voor praktijkondersteuners & praktijkverpleegkundigen), LV (Landelijke Vereniging POH GGZ), LHV (Landelijke Huisartsen Vereniging) en PON (Partner Overgewicht Nederland) dan ook van harte willen aanbevelen om deze specialisatie als functie te erkennen, te investeren in scholing en optioneel te overwegen dit op te nemen in het functiehuis huisartsenzorg/CAO.
Wij beseffen ons dat individuele zorg op maat op korte termijn duurder is dan in groepsverband, hoewel dit vooral bepaald zal worden door de langetermijnresultaten, die nog niet bekend zijn. Of onze onderzochte vorm van preventie ook kosteneffectief is, laten wij over aan de beleidsbepalers en zorgverzekeraars. Wij hebben in deze het belang van de gezondheid van de patiënt laten prevaleren boven het kostenaspect.
De eerste onderzoeksresultaten zijn uitermate boeiend, al is de onderzochte groep patiënten nog klein en loopt het onderzoek pas 2 jaar. Het onderzoek is nog gaande en meer onderzoeksdata zijn nodig om harde conclusies te kunnen trekken. Concluderend durven wij te stellen dat preventie door middel van leefstijl in de huisartsenpraktijk door een POH-GGZ een absolute aanrader is, aanvullend op de GLI’s.
